M4H: De architect als materialenmakelaar

Van idee naar werkelijkheid

“Gemeente Rotterdam werkt volgens het principe minder, beter, langer en opnieuw”, legt Sophie uit. (Rest)materialen zijn voor ons waardevol. Ze geven het nieuwe gebouw karakter.” Samen met haar collega Wouter Streefkerk, ook Adviseur Duurzaam Bouwen, zoekt ze ruimte voor een materialendepot in M4H. Dit doen zij omdat ze betrokken partijen, zoals projectontwikkelaars, vragen om zoveel mogelijk circulair materiaal toe te passen in deze gebiedsontwikkeling. Circulaire materialen beschikbaar stellen is hierbij een voorwaarde, vandaar het materialendepot. “Normaal vraag je om extra tijd of geld. Nu vragen wij om ruimte.” Ab Hoogesteger is eigenaar van milieustraat De Start, het oude Milieupark Delfshaven, en zal hier tijdelijk een goederendoorvoerlocatie maken. 

Ontwerpen ‘met het gebied’

Deze nieuwe manier van werken vraagt om nieuwe rollen binnen een bouwproject. Zo verandert ook de rol van de architect deels in een ‘materialenmakelaar’. “Hij of zij kijkt niet alleen naar het ontwerp, maar ook naar wat er al is in het gebied. Wat kan hergebruikt worden? Je ontwerpt daarmee ‘met het gebied’,” legt Sophie uit. Maar de rol van een materialenmakelaar is groter dan alleen een architect die ontwerp. Bouwmateriaal uit een donorgebouw kan opnieuw gebruikt worden. Soms kan dat per onderdeel, soms als groter geheel, zoals het skelet van het gebouw. Eerst wordt gekeken of het materiaal goed genoeg is voor een nieuw ontwerp. Is dat niet zo, dan wordt gezocht naar een andere manier om het te gebruiken. Soms is het materiaal zelf nog bruikbaar, ook al verandert de vorm. Het draait ook om de inkoop en alle regels die hierbij komen kijken. “Het hele systeem, waar de architect onderdeel vanuit maakt, ontwerpt en denkt anders. Alles en iedereen zal moeten meebewegen.” Haar rol als Adviseur Duurzaam Bouwen speelt hierin een belangrijke rol. 

Hergebruikt betekent niet dat de kwaliteit achteruitgaat of dat het eindresultaat minder mooi wordt. Sophie is hier juist heel enthousiast over: “Er opent zich een wereld! Er is eindeloos inspiratie in materiaal, kleur en vormgeving: want het ís er al. Materialen hebben al een verhaal en kunnen zichtbaar weer teruggeplaatst worden. Ook kunnen kenmerkende elementen, met bijvoorbeeld een cultuurhistorische waarde of een andere vorm van herkenbaarheid, uit het gebied terugkeren in nieuwe ontwerpen. Dit versterkt de identiteit van het gebouw én het gebied.” Zelfs ‘onbruikbare’ materialen kunnen terugkomen in een ontwerp, maar dan misschien met een andere functie. Er wordt eerst gekeken naar de functie, daarna naar de vorm, in plaats van andersom. 

Denk aan een plan B

Bij circulair bouwen moet je flexibel zijn. Het is niet altijd zeker of een bepaald materiaal beschikbaar is. Soms moet je wachten op materialen die vrijkomen bij sloop. “Daarom is het belangrijk om meerdere oplossingen achter de hand te hebben,” legt Sophie uit. 

Kijken naar de keten, niet alleen het eindproduct

In M4H denken makers, architecten en ontwikkelaars niet alleen na over het eindresultaat, maar over de hele levensloop van materialen. Hoe lang gaan materialen mee? Kun je ze later nog een keer gebruiken? Wat gebeurt er als het gebouw ooit wordt afgebroken? Hoe zorgen we voor de juiste voorwaarden zodat ze los van elkaar gebruikt kunnen worden? Hoeveel hergebruikt materiaal wordt toegepast? “Hoe minder, hoe beter zou een visie kunnen zijn. Zo blijft er meer over voor andere projecten." Dit kan vragen om een andere samenwerkingsvorm tussen architecten, en dus om een open en sociale houding. 

Tijdelijk of voor altijd?

Circulair bouwen betekent niet dat gebouwen ‘tijdelijk’ zijn. “Ze worden juist door architecten ontworpen met kwaliteit en zorg,” zegt Sophie. “Wat goed is, blijft lang bestaan. Als iets mooi en waardevol is, gaan mensen er zorgvuldig mee om. Dan kan een gebouw zelfs eeuwen blijven staan. Op deze manier geef je juist terug én behoud je iets wat er al is.”

Door slim te ontwerpen en bestaande materialen een nieuw leven te geven, wordt er in M4H gebouwd aan een sterke en duurzame toekomst. Een toekomst die recht doet aan het verleden én klaar is voor morgen.